کد مطلب:188479 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:234
اخلاق پسندیده و مدارا با مردم
امام باقر علیه السلام در مورد تواضع فرمود: فروتنی آن است كه انسان راضی باشد به نشستن در جایی كه از مقتضای شرف و شخصیت او پست تر باشد و دیگر این كه سلام كنی به هر كس كه با او برخورد می كنی و مجادله را اگر چه حق تو باشد ترك كنی. [1] .
[ صفحه 62]
امام فرمود: چهار چیز است كه از سرچشمه های نیكی است، مخفی كردن نیازمندی و حاجت خود، پوشاندن درد، پنهان نمودن صدقه و بخشش و پوشاندن مصیبت [2] .
امام باقر علیه السلام فرمود: با انسانهای منافق، آنان كه بر زبان سخنی آرند و در دل بدان پایبند نیستند، با زبانت سازش كن و دوستی و محبت خالص خود را برای مؤمنان قرار ده و اگر شخصی یهودی با تو همنشین شد در همنشینی با او نیكویی كن [3] .
استاد: باید گفت: امام باقر علیه السلام در كنار تشویق انسانهای مؤمن به ایجاد روح برادری و برقراری روابط صمیمانه با افراد جامعه، هشداری نیز به خطرات و عواقب وخیم پاره ای از معاشرتها و روابط منحرف كننده داده و فرموده است: به حق قیام كن و از آنچه به تو مربوط نیست دوری كن و از دشمن خود بر حذر باش و از دوستان متفرقه نیز اجتناب كن، مگر اینكه امین و خداترس باشد، با فاجر هم صحبت مشو و او را بر اسرار خویش آگاه مكن، در كار خود با كسانی مشورت كن كه از خدا می ترسند [4] .
[ صفحه 63]
همسفر: خدایت نگهدارد سخنانی آموزنده از مولایم به زبان راندی، اكنون توصیه ای از امام باقر علیه السلام به عمرو بن ابی المقداد در مورد صداقت و راستگویی به یادم آمد، بیانش را لازم می دانم، تا شاید روشنگر راهمان باشد. او می گوید: اولین بار كه برای درك محضر درس امام به خدمتش رسیدم، فرمود: راستگویی را فرا گیرید پیش از این كه حدیث را بیاموزید [5] .
امام در وظایف شیعیان فرمود: شیعه ی ما نیستند مگر آنان كه تقوی دارند و خدا را اطاعت كنند، آنها شناخته نشوند مگر به تواضع و فروتنی و پرداخت امانت و كثرت ذكر خدا و روزه و نماز و نیكی به پدر و مادر و رسیدگی به همسایگان تهی دست و مستمندان و قرض داران و یتیمان و راستگویی و تلاوت قرآن و نگهداری زبان از سخن درباره ی مردم، بجز سخن نیكو و آنان امین طایفه ی خود باشند در هر امری [6] .
استاد: طبیعی است وجود چنین صفاتی در انسان، اخلاق پسندیده و مدارای با مردم را در بر دارد و نتیجه اش برخوردار بودن
[ صفحه 64]
از خیر و بركت در نیا و آخرت و آسایش است. و در این رابطه امام علیه السلام بیانی دارد. او فرمود: به هر كه اخلاق نیك و حسن رفتار و مدارا با مردم عطا شده باشد، در دنیا و آخرت از خیر و بركت و آسایش برخوردار است و آن كه از اخلاق نیكو و مدارای با مردم برخوردار نباشد، این حرمان راهی به سوی هر بدی و بلاست مگر این كه در پناه پروردگار از بدی ها ایمن شود. [7] .
امام باقر علیه السلام درباره ی ولایت ائمه علیه السلام نیز سخنی از قول پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم چنین بیان كرد: رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم فرمود: هر كه دوست دارد زندگی كند چون زندگی من و مردنش چون مرگ من باشد و به بهشتی كه خدا مرا وعده داده است وارد شود و به شاخه ی درخت الهی چنگ زند و توسل جوید، پس باید ولایت و محبت علی بن ابیطالب و اوصیای بعد از او را پذیرفته و از آنان اطاعت كند، زیرا آنان شما را به گمراهی نمی كشانند و از راه هدایت خارج نمی كنند، پس به آنان چیزی نیاموزید زیرا آنان داناتر از شما هستند [8] .
[ صفحه 65]
امام فرمود: صبر بر دو گونه است، صبر در هنگام بلا و گرفتاری كه این صبری نیك و پسندیده است و صبر برتر ایستادگی در برابر گناه است [9] .
امام علیه السلام به دقت در انتخاب معلم نیز تأكید فرموده اند: در حضور امام باقر علیه السلام آیه ی «فلینظر الانسان الی طعامه» مطرح شد یعنی انسان باید به غذای خویش با دقت بنگرد. از حضرت سؤال شد: منظور از غذا چیست؟ امام باقر علیه السلام فرمود: منظور از غذای علم و دانش است و انسان باید بدقت توجه كند، علم را كه غذای روحانی اوست از چه كسی فرا می گیرد [10] .
در این جا امام باقر علیه السلام سفارش فرمودند كه در انتخاب معلم دقت شود مبادا علم كه غذای روح است از سرچشمه ای آلوده كسب شود و روح وجان انسان را بیمار و تباه كند، زیرا انسان تركیبی از جسم و روح است و هر دو جنبه ی آدمی به غذا نیاز دارد، جسم انسان به غذای مادی و روح او به غذای روحانی محتاج است. و همان گونه كه در غذای جسمانیش دقت كند به غذای روحانی خود نیز باید با تأمل بنگرد.
[ صفحه 66]
همسفر: فدایت شوم در این مدت به اخلاص و صفای باطن توپی بردم و دانستم كه تو با عشق به معرفت حق و قرب و اتصال به او زمانی بس دراز از عمر با بركت خود را در راه پی بردن به اسرار وجود و معارف حقه اسلام مصروف داشته و از شكافنده ی علوم بهره گرفتی، اكنون از تو می خواهم مرا دعا كنی چرا كه دعا سبب جلب رحمت و عنایت ذات اقدس باری تعالی است نسبت به بندگان و در سوره ی مؤمن صریحا اجابت دعا را تعهد فرموده است. «قال ربكم ادعونی استجب لكم» [11] پروردگار شما فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت كنم.
[ صفحه 62]
امام فرمود: چهار چیز است كه از سرچشمه های نیكی است، مخفی كردن نیازمندی و حاجت خود، پوشاندن درد، پنهان نمودن صدقه و بخشش و پوشاندن مصیبت [2] .
امام باقر علیه السلام فرمود: با انسانهای منافق، آنان كه بر زبان سخنی آرند و در دل بدان پایبند نیستند، با زبانت سازش كن و دوستی و محبت خالص خود را برای مؤمنان قرار ده و اگر شخصی یهودی با تو همنشین شد در همنشینی با او نیكویی كن [3] .
استاد: باید گفت: امام باقر علیه السلام در كنار تشویق انسانهای مؤمن به ایجاد روح برادری و برقراری روابط صمیمانه با افراد جامعه، هشداری نیز به خطرات و عواقب وخیم پاره ای از معاشرتها و روابط منحرف كننده داده و فرموده است: به حق قیام كن و از آنچه به تو مربوط نیست دوری كن و از دشمن خود بر حذر باش و از دوستان متفرقه نیز اجتناب كن، مگر اینكه امین و خداترس باشد، با فاجر هم صحبت مشو و او را بر اسرار خویش آگاه مكن، در كار خود با كسانی مشورت كن كه از خدا می ترسند [4] .
[ صفحه 63]
همسفر: خدایت نگهدارد سخنانی آموزنده از مولایم به زبان راندی، اكنون توصیه ای از امام باقر علیه السلام به عمرو بن ابی المقداد در مورد صداقت و راستگویی به یادم آمد، بیانش را لازم می دانم، تا شاید روشنگر راهمان باشد. او می گوید: اولین بار كه برای درك محضر درس امام به خدمتش رسیدم، فرمود: راستگویی را فرا گیرید پیش از این كه حدیث را بیاموزید [5] .
امام در وظایف شیعیان فرمود: شیعه ی ما نیستند مگر آنان كه تقوی دارند و خدا را اطاعت كنند، آنها شناخته نشوند مگر به تواضع و فروتنی و پرداخت امانت و كثرت ذكر خدا و روزه و نماز و نیكی به پدر و مادر و رسیدگی به همسایگان تهی دست و مستمندان و قرض داران و یتیمان و راستگویی و تلاوت قرآن و نگهداری زبان از سخن درباره ی مردم، بجز سخن نیكو و آنان امین طایفه ی خود باشند در هر امری [6] .
استاد: طبیعی است وجود چنین صفاتی در انسان، اخلاق پسندیده و مدارای با مردم را در بر دارد و نتیجه اش برخوردار بودن
[ صفحه 64]
از خیر و بركت در نیا و آخرت و آسایش است. و در این رابطه امام علیه السلام بیانی دارد. او فرمود: به هر كه اخلاق نیك و حسن رفتار و مدارا با مردم عطا شده باشد، در دنیا و آخرت از خیر و بركت و آسایش برخوردار است و آن كه از اخلاق نیكو و مدارای با مردم برخوردار نباشد، این حرمان راهی به سوی هر بدی و بلاست مگر این كه در پناه پروردگار از بدی ها ایمن شود. [7] .
امام باقر علیه السلام درباره ی ولایت ائمه علیه السلام نیز سخنی از قول پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم چنین بیان كرد: رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم فرمود: هر كه دوست دارد زندگی كند چون زندگی من و مردنش چون مرگ من باشد و به بهشتی كه خدا مرا وعده داده است وارد شود و به شاخه ی درخت الهی چنگ زند و توسل جوید، پس باید ولایت و محبت علی بن ابیطالب و اوصیای بعد از او را پذیرفته و از آنان اطاعت كند، زیرا آنان شما را به گمراهی نمی كشانند و از راه هدایت خارج نمی كنند، پس به آنان چیزی نیاموزید زیرا آنان داناتر از شما هستند [8] .
[ صفحه 65]
امام فرمود: صبر بر دو گونه است، صبر در هنگام بلا و گرفتاری كه این صبری نیك و پسندیده است و صبر برتر ایستادگی در برابر گناه است [9] .
امام علیه السلام به دقت در انتخاب معلم نیز تأكید فرموده اند: در حضور امام باقر علیه السلام آیه ی «فلینظر الانسان الی طعامه» مطرح شد یعنی انسان باید به غذای خویش با دقت بنگرد. از حضرت سؤال شد: منظور از غذا چیست؟ امام باقر علیه السلام فرمود: منظور از غذای علم و دانش است و انسان باید بدقت توجه كند، علم را كه غذای روحانی اوست از چه كسی فرا می گیرد [10] .
در این جا امام باقر علیه السلام سفارش فرمودند كه در انتخاب معلم دقت شود مبادا علم كه غذای روح است از سرچشمه ای آلوده كسب شود و روح وجان انسان را بیمار و تباه كند، زیرا انسان تركیبی از جسم و روح است و هر دو جنبه ی آدمی به غذا نیاز دارد، جسم انسان به غذای مادی و روح او به غذای روحانی محتاج است. و همان گونه كه در غذای جسمانیش دقت كند به غذای روحانی خود نیز باید با تأمل بنگرد.
[ صفحه 66]
همسفر: فدایت شوم در این مدت به اخلاص و صفای باطن توپی بردم و دانستم كه تو با عشق به معرفت حق و قرب و اتصال به او زمانی بس دراز از عمر با بركت خود را در راه پی بردن به اسرار وجود و معارف حقه اسلام مصروف داشته و از شكافنده ی علوم بهره گرفتی، اكنون از تو می خواهم مرا دعا كنی چرا كه دعا سبب جلب رحمت و عنایت ذات اقدس باری تعالی است نسبت به بندگان و در سوره ی مؤمن صریحا اجابت دعا را تعهد فرموده است. «قال ربكم ادعونی استجب لكم» [11] پروردگار شما فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت كنم.
[1] التواضع الرضا بالمجلس دون شرفه و ان تسلم علي من لقيت و ان تترك المراء و ان كنت محقا.
[2] اربع من كنوز البر، كتمان الحاجة و كتمان الصدقة كتمان الوجع و كتمان المصيبة.
[3] صانع المنافق بلسانك و اخلص مودتك للمؤمن و ان جالسك يهودي فاحسن مجالسته.
[4] قم بالحق و اعتزل ما لا يعنيك و تجنب عدوك و احذر صديقك من الاقوام الا الامين من خشي الله و لا تصحب الفاجر و لا تطلعه علي سرك و استشر في امرك الذين يخشون الله.
[5] تعلموا الصدق قبل الحديث.
[6] ما شيعتنا الا من اتقي الله و اطاعة و ما كانوا يعرفون الا بالتواضع و التخشع و اداء الامانة و كثرة ذكر الله و الصوم والصلاة و البر بالوالدين و تعهد الجيران من الفقراء و ذوي المسكنة و العارمين و الايتام و صدق الحديث و تلاوة القرآن و كف الالسن عن الناس الا من خير و كونوا امناء عشائرهم في الاشياء.
[7] من اعطي الخلق و الرفق، اعطي الخير و الراحة و حسن حاله في دنياه و آخرته و من حرم الخلق و الرفق كان ذلك له سبيلا الي كل شر و بلية الا من عصمه الله.
[8] قال: قال رسول الله صلي الله عليه و اله و سلم: من سره ايحيي حياتي و يموت ميتتي و يدخل الجنة التي وعد فيها ربي و يتمسك بقضيب غرسه ربي بيده، فليتول علي بن ابي طالب عليه السلام و اوصياءه من بعده فانهم لا يدخلونكم في باب ضلال و لا يخرجونكم من باب هدي، فلا تعلموهم فانهم اعلم منكم.
[9] الصبر صبران: صبرعلي البلاء حسن جميل و افضل الصبر من الصابرين الورع عن المحارم.
[10] عن ابي جعفر عليه السلام في قوله عزوجل: «فلينظر الانسان الي طعامه» قال: قلت ما طعامه؟ قال علمه الذي يأخذه، عمن يأخذه؟.
[11] سوره ي مؤمن (40) آيه 63.